Αρχική » Σχόλια » Άγιος Βασίλης, ο άγιος με τα 1000 πρόσωπα

Άγιος Βασίλης, ο άγιος με τα 1000 πρόσωπα

Άγιος Βασίλης
Άγιος Βασίλης

Άγιος Βασίλης ή αλλιώς Santa Claus ή αλλιώς Άγιος Νικόλας ή αλλιώς Πατέρας των Χριστουγέννων (Father Christmas ή Papa Noel) ή αλλιώς Sinterklaas ή “Σαλταπήδας” ή “Μπουκαδόρος” ή “Ελκηθράκιας” και άλλα πολλά. Αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να υπερσκελίσει τον ίδιο τον Ιησού Χριστό ακόμα και την μέρα των γενεθλίων του και να γίνει αυτός το “πρόσωπο των ημερών”, ο άνθρωπος με τα 1000 πρόσωπα. Δεν εκπλήσσει, βέβαια, αυτή η κατάληξη από τη στιγμή που ο Άγιος κατάφερε να έχει στο πλάι του μία από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες. Ας δούμε όμως κάποια από τα πρόσωπα του “σεσημασμένου” Αγίου.

Μέγας Βασίλειος από την Καισάρεια

Ο Άγιος Βασίλης, ο άγιος της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης γεννήθηκε το 330 στη Νεοκαισάρεια που σήµερα βρίσκεται στην Τουρκία. Είχε δέκα αδέλφια, τα περισσότερα ασκητές και µάρτυρες της χριστιανικής πίστης. Σπούδασε Φιλοσοφία στην Αθήνα κι επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου η αδελφή του, Μακρίνα, τον έστρεψε στην Εκκλησία, την οποία υπηρέτησε µέχρι το τέλος ως επίσκοπος.

Ο Άγιος Βασίλειος ή Άγιος Βασίλης κατά κόσμον, ήταν από τους µεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας, άφησε πλούσιο συγγραφικό και θεολογικό έργο και καθιέρωσε τη φιλανθρωπία ως µέτρο αγάπης και προσφοράς στους ανθρώπους. Για όλα όσα προσέφερε ονοµάστηκε από την Εκκλησία Μέγας. Βοηθούσε τους φτωχούς, τους ασθενείς, προσέφερε όλη του την περιουσία σε εκείνους που είχαν ανάγκη και ζητούσε τη συνδρομήµή των πιστών για να χτίσει νοσοκοµεία, ορφανοτροφεία και πτωχοκοµεία.

Ο επίσκοπος Βασίλειος ήταν ένας βαθιά σκεπτόµενος άνθρωπος, διανοούµενος της εποχής, µια ασκητική φυσιογνωµία µε βαθιά πίστη στον άνθρωπο. Πέθανε σε ηλικία 48 ετών τα Χριστούγεννα του 378 και κάθε Πρωτοχρονιά η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει τη µνήµη του. Οι ορθόδοξοι απανταχού Γης καθιέρωσαν την ανταλλαγή δώρων την πρώτη µέρα του χρόνου σε µνήµη του Μεγάλου Βασιλείου, του αγαθού αγίου, ο οποίος µοίραζε τα πάντα στα παιδιά και τους φτωχούς.

Άγιος Βασίλης αλά Ολλανδικά Sinterklaas
Άγιος Βασίλης αλά Ολλανδικά Sinterklaas

Όσο περνούν τα χρόνια…

Με την πάροδο των χρόνων, στην ελληνική παράδοση της εορτής του Αγίου και της Πρωτοχρονιάς εισήλθαν και στοιχεία από τις παραδόσεις των βόρειων λαών και ο Άγιος Βασίλης από την Καισαρεία όπως είναι και τα κάλαντα µας- ταυτίστηκε µε τον Σάντα Κλάους.

Η ανταλλαγή δώρων και το χρυσό φλουρί της βασιλόπιτας ανήκουν όµως αποκλειστικά στο «δικό µας» Άγιο, καθώς αναφέρονται σε παραδόσεις που συνοδεύουν τη ζωή του. Όταν ο αυτοκράτορας επέβαλε έκτακτους φόρους στη βυζαντινή επικράτεια, οι πολίτες έδωσαν ακόµη και τα χρυσαφικά τους. Ο Άγιος Βασίλειος όµως έπεισε τον αυτοκράτορα να επιστρέψει τα χρήµατα και τα χρυσαφικά, τα οποία συγκέντρωσε ο ίδιος. Έπεισε στη συνέχεια τις γυναίκες να ψήσουν πίτες, στις οποίες έβαλε τα τιµαλφή και τα µοίρασε.

Σύµφωνα µε άλλη παράδοση, σε µια από τις πολιορκίες της πόλης ζήτησε από τους κατοίκους να συγκεντρώσουν ό,τι χρυσό είχαν για την άµυνα. Όταν έληξε η πολιορκία, οι πιστοί ζύµωσαν πίτες στις οποίες ο Άγιος Βασίλειος έβαλε τα χρυσαφικά. Τα κοµµάτια τα µοίρασε στους φτωχούς. Όποια εκδοχή κι αν ακολουθήσουµε, ο Άγιος της ορθόδοξης παράδοσης ήταν ένας πλούσιος σε αισθήµατα και θαρραλέος Αϊ-Βασίλης, που τολµούσε να τα βάλει µε τους ισχυρούς και να φροντίζει φτωχούς και ορφανά.

Πλέον πιστοί όλων των θρησκειών “γιορτάζουν” τα Χριστούγεννα και “περιμένουν” τον Άγιο Βασίλη ή τον Santa Claus μια που η γιορτή έχει ξεφύγει από κάθε τι θρησκευτικό και είναι ένα από τα ισχυρότερα εμπορικά ατού.

Άγιος Νικόλαος (Saint Nicholas)

Η διανοµή των δώρων στα παιδιά ήταν µια χριστιανική συνήθεια που ακολουθούσε και ένας άλλος άγιος της ορθόδοξης παράδοσης, ο επίσκοπος Νικόλαος. Προστάτης των ναυτικών και των φτωχών για τους ορθόδοξους, προστάτης των παιδιών στην Καθολική Εκκλησία, ο Νικόλαος εύκολα συνδέθηκε µε την πατρική φιγούρα του καλού αγίου που µοιράζει δώρα. Γεννήθηκε στα Πάταρα της Λυκίας τον 4ο αιώνα και ήταν επίσκοπος Μύρων. ∆ιακρίθηκε για τις αγαθοεργίες και τη φιλανθρωπική δράση του. Είναι από τους πιο σηµαντικούς αγίους της Καθολικής Εκκλησίας και για αυτό τον 11ο αιώνα Ιταλοί πιστοί µετέφεραν το σκήνωµά του στο Μπάρι. Η ανάµιξη της αγάπης και της πίστης στον άγιο των παιδιών και των φτωχών µε τον Santa Claus φαίνεται ότι έγινε µετά τη µεγάλη µετανάστευση των Ιταλών στην Αµερική.

Έτσι, η πίστη στον Άγιο Νικόλαο και ο µύθος του ευτραφούς Σάντα Κλάους που µοιράζει δώρα στα παιδιά εµπλουτίστηκαν µε αρχαίους µύθους από τους βόρειους λαούς –επίσης από µετανάστες στις ΗΠΑ- µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθεί µια όµορφη ιστορία για παιδιά, την οποία λατρεύουν και οι µεγάλοι. Σε πολλά χωριά της Αυστρίας και της Βόρειας Ιταλίας στη γιορτή του Αγίου Νικολάου στις 6 ∆εκεµβρίου τα παιδιά κρεµούν τη νύχτα τις κάλτσες τους µε γλυκά για τον αγαπηµένο άγιο.

Άγιος Βασίλης
Άγιος Βασίλης Odin

Ο Άγιος Νικόλαος στη Σκανδιναβική παράδοση

Στις παγωµένες σκανδιναβικές χώρες, η φιγούρα του Αγίου Νικολάου αναµίχθηκε µε τις παγανιστικές παραδόσεις και το τοπικό φολκλόρ. Η παγανιστική θεότητα Yule Goat που φέρνει και µοιράζει τα δώρα συνοδεύεται από το ξωτικό Tomte. Ο µύθος αυτός ήταν καλά ριζωµένος κυρίως στη ∆ανία. Ο Tomte πήρε πολλά χαρακτηριστικά του Σάντα Κλάους και µέχρι το τέλος του 19ου αιώνα η φιγούρα του καλού, γέρικου ξωτικού-Σάντα, που είχε λάβει πλέον πιο ανθρώπινη και οικεία µορφή, είχε εξαπλωθεί στη Σουηδία, στη Νορβηγία και τη Φινλανδία.

Ο Όντιν των Γερµανικών µύθων

Ο πιο σηµαντικός θεός των γερµανικών φύλων, πριν από τον εκχριστιανισµό τους, όταν οι παγανιστικές τελετές αποτελούσαν την εκδήλωση της λατρείας τους, έδωσε πολλά στοιχεία στο σηµερινό Σάντα Κλάους. Οι Γερµανοί πίστευαν ότι ο Οντιν, στη µεγάλη γιορτή της Yule, έσκιζε τα σύννεφα στον ουρανό µε ένα άσπρο άλογο, τον Sleipnir. Τα παιδιά, τη νύχτα της γιορτής του Όντιν, έβαζαν στην καµινάδα µπότες µε καλούδια, τρόφιµα και γλυκά για να ξεπεζέψει από το άλογο ο θεός και να ξαποστάσει. Ο Όντιν αντάµειβε τα παιδιά που τον φίλευαν µε δώρα και γλυκά. Η παράδοση του θεού Όντιν έµεινε στους βόρειους λαούς – κυρίως στη Γερµανία, στην Ολλανδία και το Βέλγιο. Οι Ολλανδοί µετανάστες που έφθασαν στο «Νέο Κόσµο» το 17ο αιώνα µετέφεραν τους µύθους και τις παραδόσεις τους και µαζί αυτήν του Όντιν και έτσι ο Άγιος Βασίλης των Η.Π.Α. έχει και Σκανδιναβικές επιρροές (και όχι μόνο).

Ο Πατέρας των Χριστουγέννων, που θεωρείται και πατέρας του Santa Claus φορούσε μακριά, πράσινα ράσα με γούνα στις άκρες που έγιναν κόκκινα για “διαφημιστικούς” λόγους.

Ο Sinterklaas στην Ολλανδία και το Βέλγιο

Μαζί µε τον αρχαίο µύθο του Όντιν, οι Ολλανδοί, οι Βέλγοι και κάτοικοι των Άλπεων λατρεύουν τον Sinterklaas. Οι παραδόσεις ταυτίζονται και ο Sinterklaas διασχίζει τον ουρανό µε άσπρο άλογο, βοηθά τα παιδιά και έχει ο ίδιος βοηθό τον Πέτρο, ή Zwarte Pieten, που κάνει την ίδια δουλειά µε αυτή των ξωτικών για τον Σάντα Κλάους. Μετά τη µετανάστευση των Ολλανδών στις ΗΠΑ, πολλά µοντέρνα στοιχεία από τον Αµερικανό Σάντα Κλάους προστέθηκαν. Ωστόσο, στην Ολλανδία και το Βέλγιο ο Sinterklaas διακρίνεται σαφώς από τον Santa Claus.

Papa Noel, Pere Noël και Father Christmas

Ο θρύλος του Πατέρα των Χριστουγέννων έρχεται από την Αγγλία του 17ου αιώνα και θεωρείται ο «πρόγονος» του Santa Claus. Ο καλοζωισµένος γερούλης µε τα γένια φορούσε µακριά, πράσινα ράσα µε γούνα στην άκρη. Ηταν το καλό πνεύµα των Χριστουγέννων, όπως αποτυπώνεται στην «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» του Ντίκενς. Είναι το πνεύµα που παίρνει από το χέρι το µονόχνωτο Εµπενίζερ Σκρουτζ, ο οποίος έχει ξεχάσει τι σηµαίνει αγάπη, και του µαθαίνει το πραγµατικό νόηµα των Χριστουγέννων. Ο Άγιος Βασίλης Father Christmas ήταν αρχικά “πράσινος”!

Ο πασίγνωστος Santa Claus από τις Η.Π.Α.

∆εν θα βρεις άνθρωπο στα πέρατα Γης, ακόµη και στις πιο αποµακρυσµένες περιοχές, που να µη γνωρίζει τον Αϊ-Βασίλη, όπως αποτυπώνεται σε ζωγραφιές, παραµύθια, ιστορίες, ταινίες και διαφηµίσεις.

Ο Σάντα Κλάους (Άγιος Βασίλης της Αμερικής) έγινε πολύ δηµοφιλής στην Αµερική και τον Καναδά το 19ο αιώνα, χάρις στην επιρροή του καρτουνίστα Τόµας Ναστ, το σχέδιο του οποίου γέµιζε βιβλία, έντυπα, εφηµερίδες της εποχής. Για τη δηµιουργία του Σάντα Κλάους, ο οποίος διασχίζει τον ουρανό (σαν τον Όντιν) µε το έλκηθρό του την παγωµένη, γεµάτη άστρα νύχτα των Χριστουγέννων, συνδυάστηκαν όλες σχεδόν οι παραδόσεις. Χριστιανικές για τον Άγιο Βασίλειο, τον Άγιο Νικόλαο, αλλά και παγανιστικές κάτι που φαίνεται φυσιολογικό και επόμενο αν αναλογιστεί κανείς πως οι Η.Π.Α. είναι ένα χωνευτήρι λαών, μια χώρα που κατοικείται και κατοικήθηκε από ανθρώπους κάθε εθνότητας και υπηκοότητας.

Ήταν, λοιπόν, μια λογική επιλογή και για την Coca Cola να επιλέξει τη λαϊκή αυτή φιγούρα τη δεκαετία του ’30 σε διαφηµίσεις που άρχισαν να κυκλοφορούν στον Τύπο. Η Coca-Cola χρησιµοποίησε τον Santa µετά από την εταιρία αναψυκτικών και ποτών White Rock, που πρώτη το 1915 είχε χρησιµοποιήσει στις διαφηµίσεις της τον Σάντα Κλάους, αλλά όχι με την επιτυχία και το αντίκτυπο που είχε η καμπάνια της Coca Cola.

Άγιος Βασίλης έρχεται λοιπόν…